Стравот на детето од одвојување од родителите е нормален дел од развојот, но на индивидуалните реакции во голема мера влијае искуството, односно колку често детето било оставано со други луѓе кои се грижат привремено за него. Мајката која никогаш не се одвојува од своето дете можеби несвесно му порачува: „Ти си безбеден/а само кога јас сум со тебе“.
Процесот на приспособување на детето во градинка е условен од многу фактори, но пред сѐ од односот помеѓу родителите и децата и квалитетот на грижата за децата. Со поаѓањето во градинка, детето е изложено на стресна ситуација, сосема нова и можеби сурова во неговите очи. Тоа е ситуација во која оние во кои има бескрајна доверба и во чие присуство се чувствува безбедно го оставаат со сосема непознати луѓе и други деца кои тоа не ги избрало, со кои треба да помине голем дел од денот. Можеме да кажеме дека адаптацијата во градинка е всушност една од првите развојни кризи што детето ги доживува во најраното детство.
Според теоријата за афективната приврзаност (Боулби, 1973), родителите што го рефлектираат физичкото и психолошкото присуство и чувствително реагираат на детето, придонесуваат за развој на „сигурна приврзаност“. Детето кое е во таква врска ги гледа родителите како топли и пристапни лица, слободно е во истражувањето на околината и воопшто се чувствува безбедно, па и нема потреба од постојана близина на родителите. Од друга страна, децата што се „несигурно врзани“ не чувствуваат дека имаат поддршка кај родителот и всушност се стремат да одржуваат постојана блискост, а доколку не можат да ја постигнат, настанува анксиозност поради одвојувањето – страв од разделба. Развојниот предизвик за детето е да ја сфати градинката како добро и безбедно место, да сфати дека родителот ќе се врати по него, дека не го остава, дека не го сака помалку, дека не е изневерено или во опасност. Анксиозноста од разделување е најчеста, но е и неизбежна пречка за брзо и лесно приспособување на детето во градинката. Претставува нормална развојна реакција, што укажува на квалитетот на емоционалната поврзаност со родителите. Сите деца се вознемирени од разделбата, без оглед на стилот на приврзаност, и реагираат во универзален редослед: бунт, протест или рамнодушност. Само времетраењето, интензитетот и начинот на неговото манифестирање варираат од дете до дете. Тоа е условено од многу фактори: возраста на детето, карактерот, темпераментот, личноста на детето, стиловите на воспитување и други надворешни фактори, а најмногу од семејните односи и атмосферата, односно претходните искуства на разделување.
Некои деца главно имаат промени во однесувањето (се разбира придружени со емоции) и реагираат бурно: се фрлаат, плачат, протестираат, се спротивставуваат, одбиваат комуникација итн. Другите деца ги преместуваат овие реакции во внатрешноста за да можат да ги претворат своите бурни емоционални реакции во физиолошки реакции и некои форми на невроза: енуреза, одбивање јадење, селективен неутизам, главоболки и стомачни проблеми, кошмари итн. Сигурно приврзаните деца се подготвени за соработка, поемпатични се, подоверливи и се вклучуваат во социјални однесувања во поголема мера, за разлика од несигурно поврзаните деца и, следствено на тоа, многу побрзо и полесно се приспособуваат во градинката. На децата, пак, со несигурна приврзаност им е тешко да се приспособат бидејќи тие се, може да се каже, фиксирани на фигурата на родителот како примарен старател. Има две можности во нивната реакција: или покажуваат малку отворени знаци на страдање (псевдо-независност), или се претерано вознемирени. Овие деца се или претпазливи кон непозната личност со покажување на отпор и повлекување, или се премногу зависни – „лепливи“, неутешни, исплашени или, пак, целосно се повлекуваат и одбиваат контакт, некооперативни се, неактивни, заглавени во игра, емотивно израмнети (Стефановиќ -Станоевиќ, 2004).
Адаптацијата не е целосна кога детето ќе престане да плаче, тоа е само фаза на рамнодушност бидејќи сфаќа дека со плачењето и протестирањето нема да го врати родителот. Адаптацијата е, може да се каже, завршена, кога детето ќе почне слободно и спонтано да ја истражува својата околина, да изразува чувства, потреби, мисли и способности. За да се постигне потребниот однос со воспитувачот, потребна е соработката на сите три страни, т.н. тријади, дете-родител-воспитувач. Секако, родителите и наставникот се тие кои свесно и намерно работат на постигнувањето најдобар можен однос и стекнување на наклонетоста и довербата од детето во оваа, за него, стресна ситуација.
Децата се способни да развијат сигурна врска со својот воспитувач и покрај несигурните врски со нивните родители. На тој начин, детето добива можност да го прошири бројот на фигури со кои е приврзано и да постигне квалитативно различна приврзаност од онаа со родителот. Под „работа“ и соработка меѓу родителите и наставниците подразбираме и создавање атмосфера и соодветна клима за доаѓањето во градинка, запознавање на воспитувачката и другите деца, подготовка за разделба и уверување на детето дека е безбедно и оти родителите ќе дојдат да го земат. Можеме да кажеме дека атмосферата што владее пред поаѓањето во градинка во голема мера е детерминирана од очекувањата што ги имаат родителите во однос на градинката, начинот на кој ја перципираат работата на самите воспитувачи и каков став имаат тие во однос на одвојувањето од своето дете.
Пилот-анкета спроведена меѓу родителите на една од образовните групи во една градинка пред почетокот на учебната година покажала дека мнозинството (во овој случај, 80%) од родителите го навеле вработувањето како причина за носење на своето дете во градинка. Како основно очекување од градинките тие го наведуваат очекувањето дека нивните деца ќе бидат физички безбедни, а во многу помала мера дека ќе останат во друштво со своите врсници и ќе се стекнат со знаење соодветно на возраста.
Родителите најмногу очекуваат воспитувачите и медицинските сестри да обезбедат грижа, безбедност, хигиена и оброци за нивните деца, додека адаптацијата и учењето на вештините и знаењата заземаат второ место во хиерархијата. Речиси сите родители сметаат дека улогите треба да се поделат меѓу нив и воспитувачот за да ги приспособат своите деца на градинката.
Бидејќи родителите имаат можеби најголем потенцијал да влијаат врз квалитетот и брзината на приспособувањето на децата во градинка, тие имаат моќ да ја надминат оваа развојна фаза на нивните деца на најбезболен и конструктивен начин, преку градење позитивни ставови и правилни очекувања за адаптација. На детето треба позитивно да му се зборува за градинката: дека таа е место за игра и забава каде што престојуваат другите деца, каде што детето ќе се дружи со своите врсници и воспитувачките кои ќе се грижат за него. Колку повеќе позитивни очекувања се создаваат за децата, толку е поголема шансата овие очекувања да го обликуваат нивното искуство во градинка и со тоа да ја зголемат веројатноста за посакуваниот одговор за адаптацијата.
Следната препорака е наменета за родителите, а тоа е некако да го навикнат своето дете да поминува време без нив. Во денешниот свет, каде што структурата на семејството значително е променета со сведување на традиционалното пошироко семејство на нуклеарно семејство, во многу случаи тоа не е толку едноставна задача. Родителите кои се вработени, можеби во град кој не им е родно место и кои се без поддршка од постарата генерација, не секогаш имаат можност постепено да се навикнуваат на носењето на нивното дете во градинка. Но, некои искуства, како дружење со гости или роденденски забави во игротеки, може да бидат добра подготовка за детето да се одвои од родителите. Родителите можат повремено да одат во градинка со своето дете наместо во парк, каде што детето би можело да ја запознае областа, да ги види воспитувачите и децата, и на тој начин да добие можност самото да посака да помине повеќе време на тоа интересно место.
Исто така, треба да зборувате за градинката со вашето дете со позитивен тон, да го научите да се храни и да се грижи за основната хигиена. Дадени се и многубројни други препораки во однос на условите и однесувањето на родителите кога децата почнуваат во градинка:
-купувајте работи за градинка заедно со детето
-дозволете му да ја донесе омилената играчка во градинка
-внимавајте периодот на адаптација да не се поклопува со некои дополнителни промени во животот на детето (одвикнување од шише, болест…)
-збогувајте се со детето кратко, решително и весело, без одлагање, со јасна порака кога ќе дојдете да го земете.
Имајќи го предвид горенаведеното, јасно е дека родителите имаат најголемо влијание врз процесот на адаптација на нивните деца во градинка, директно и индиректно.
Со оглед на тоа што воспитувачите се обучени да го согледаат и соодветно да реагираат на секој тип на изразување на задоволство или незадоволство на детето, сигурно е дека можат да им помогнат на детето и на родителите периодот на адаптација да помине што е можно побезбедно, и да заврши конструктивно за сите три страни.
Веста е преземена од DECA.MK
Можеби ќе ве интересира:
